Archeologen graven naar stadspoort: ‘Oldenzaal is complexe archeologische puzzel
OLDENZAAL – Stap voor stap wordt steeds meer duidelijk over de rijke historie van Oldenzaal. „Een complexe, archeologische puzzel”, vindt archeoloog Thomas Spitzers, die hoopt met de speurtocht naar de oude stadspoort aan de Deurningerstraat weer een stukje aan die puzzel toe te kunnen voegen.
Onbekend terrein is het niet voor Thomas Spitzers en zijn team van Laagland Archeologie. Ze gingen al eerder dit jaar in de Deurningerstraat op zoek naar restanten van de eeuwenoude Deurningerpoort. Toen vonden ze een klein deel van de poort, die de Oldenzaalse bevolking in die tijd moest beschermen tegen indringers. Nu ligt een groot deel van de poort bloot. Het restant trekt veel bekijks en roept vragen op bij de inwoners. Spitzers snapt dat wel. Die vragen heeft hij ook, want over de historie van Oldenzaal is weinig bewaard gebleven. „De archeologie moet in deze stad dan ook het verhaal vertellen, niet de historici.”
Veel veranderd
Hij kan het niet vaak genoeg herhalen hoe bijzonder Oldenzaal is vanuit archeologisch oogpunt. Die conclusie durft Spitzers wel te trekken nadat hij op verschillende plekken in de stad heeft lopen wroeten in de aarde. In de Oldenzaalse Stadstuinen bijvoorbeeld. En in de Markstraat. Zijn voornaamste bevinding is opmerkelijk: „Ik ken weinig steden in Nederland waar in de afgelopen eeuwen zoveel veranderd is als in Oldenzaal”, zegt Spitzers.
Oude akkerlaag
Het archeologisch onderzoek aan de Deurningerstraat bevestigt dat wederom. Spitzers wijst naar het deel van de poort dat door archeologen is blootgelegd. „Op die plek hebben we sporen van huizen gevonden. Dat verwacht je toch niet? Je denkt dat dit de toegangsweg was naar de stad. Maar blijkbaar hebben hier, voor de bouw van de stadspoort, huizen en boerderijen gestaan en er waren akkers. Dat weten we, omdat we een oude akkerlaag hebben gevonden, die dateert van voor 1300.”
Op basis van al zijn bevindingen noemt Spitzers Oldenzaal geen doorsnee Nederlandse stad. Spitzers: „In heel veel steden zie je continuïteit van de percelen en straten. Wat eeuwen geleden een straat was, is nu nog een straat. Dat is in Oldenzaal niet het geval. Waar nu straten liggen, stonden vroeger huizen.”
”Ik ken weinig steden in Nederland waar in de afgelopen eeuwen zoveel veranderd is als in Oldenzaal” – Thomas Spitzers, Archeoloog
Stadsmuur
De archeoloog vertelt dat Oldenzaal vanaf 800 drie ingrijpende veranderingen heeft doorgemaakt. Rond 900 werd er rond het kerkelijke en bestuurlijke centrum een ringwal aangelegd. Tussen 1000 en 1100 maakte die wal plaats voor een kleinere gracht rondom het kerkelijk gebied. Ergens tussen 1300 en 1350 werd de stadsmuur gebouwd om de bewoners buiten de kerkelijke ring ook te beschermen tegen indringers. „Niet iedereen mocht zomaar een stadsmuur bouwen. Dat geeft wel aan dat Oldenzaal een aparte, zelfstandige gemeenschap was”, legt Spitzers uit.
Wanneer exact de stadsmuur is gebouwd, durft hij niet te zeggen. „Maar als ik naar de bakstenen kijk en de manier waarop ze zijn afgewerkt, verwacht ik dat het niet voor 1300 geweest zal zijn.” De stadsmuren werden in de loop der jaren volledig gesloopt.
”Niet iedereen mocht zomaar een stadsmuur bouwen. Dat geeft wel aan dat Oldenzaal een aparte, zelfstandige gemeenschap was” – Thomas Spitzers, Archeoloog
Tweede poort
Oorspronkelijk stond er in de Deurningerstraat één poort: de binnenpoort. Later is daar een tweede poort bijgebouwd. Beide poorten werden met elkaar verbonden door een brug. Uit het onderzoek van de laatste dagen is gebleken dat de brug vervangen is door een dam van bakstenen. De reden waarom dit gebeurd is weet Spitzers niet. „Het kan zijn dat de brug te veel onderhoud vergde of dat de muren zijn opgetrokken ter verdediging. Maar daar zullen we nooit achter komen.”
De restanten van de buitenpoort zijn inmiddels ook aangetroffen. Die poort stond ter hoogte van New York Pizza. De archeologen gaan ook daar nog onderzoek doen.
Veldkleien
Vaststaat dat voor de fundering van de stadspoorten veldkeien zijn gebruikt. Omdat deze rond waren werd er mortel op gelegd. Daar bovenop werd een muur gebouwd van bakstenen. „Een fundament van veldkeien is typisch voor Twente”, geeft Spitzers aan. „Ze lagen op de stuwwal en zijn hier naartoe gebracht. Ze waren ontzettend zwaar, het moet een heel gesleep zijn geweest.”
Spitzers en zijn team krijgen door het vele speurwerk in Oldenzaal een steeds beter beeld van hoe de stad er in het verleden uit moet hebben gezien. Spitzers speelt met het idee alle bevindingen te verpakken in een boek over de Oldenzaalse historie. Een boek waarin de archeologie het verhaal vertelt.
”Een fundament van veldkeien is typisch voor Twente. Het moet een heel gesleep zijn geweest” – Thomas Spitzers, Archeoloog
Bekijk het volledige artikel en de foto’s op Tubantia.